Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 , θεατές – αθέατες πλευρές και η «αναθεώρηση» της Ιστορίας

 Ο φιλόλογος-ιστορικός ερευνητής Χρόνης Βάρσος, καλεσμένος του δημοσιογράφου Γιώργου Σαχίνη στην εκπομπή ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ του ΚΡΗΤΗ TV στις 21 Ιανουαρίου 2022 

(παρεμβάσεις στο 47:30 / 1:05:20 / 1:41:53 / 2:22:00 / 2:33:35 / 2:41:20 / 3:09:17)

https://www.youtube.com/watch?v=9xwNc7nQOBI

Μία συναρπαστική συζήτηση – αναμέτρηση με την Ιστορική γνώση και μνήμη. 

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης : Ο Εθνάρχης των Νεοελλήνων

Ιωάννης Καποδίστριας: Ο Θεμελιωτής του Σύγχρονου Ελληνικού Κράτους

Η ανολοκλήρωτη Ανεξαρτησία που οδήγησε στην «υποτέλεια» σε Μεγάλες Δυνάμεις 

Η σύνδεση των 200 χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης με τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή 

Στο στούντιο των Αντιθέσεων ο Ιστορικός Ερευνητής και Συγγραφέας, πρώην Εφέτης Θεόδωρος Παναγόπουλος, με αφορμή και το νέο του βιβλίο « Ο Εθνάρχης των Νεοελλήνων Θεόδωρος Κολοκοτρώνης».

Στην εκπομπή παρεμβαίνουν και καταθέτουν την οπτική τους οι : 

- Χρόνης Βάρσος Ιστορικός Ερευνητής- Φιλόλογος 

- Χαράλαμπος Μηνάογλου Διδάκτορας Νεώτερης Ιστορίας της περιόδου της Τουρκοκρατίας , Διευθυντής στο Πρότυπο Λύκειο Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά 

- Τάσος Χατζηαναστασίου , Δρ Ιστορίας των Βαλκανίων- Εκπαιδευτικός και Οργανωτικός Γραμματέας της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων 

- Ανδρέας Κούκος Νομικός –Ιστορικός , Ιδρυτής και Πρόεδρος της Εταιρείας Μελέτης Έργου Ιωάννη Καποδίστρια που από το 2018 μετονομάστηκε σε Εταιρεία Μελέτης και Έρευνας Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας

Ο Κολοκοτρώνης και το αφήγημα της κας Μαρίας Ευθυμίου. Μια προσπάθεια προσέγγισης και αξιολόγησης των λεγομένων της

 

Του Χρόνη Βάρσου

Φιλολόγου – ιστορικού ερευνητή 

Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΑΡΔΗΝ (τεύχος 122, Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου 2021)

 Με αφορμή τα 200 χρόνια από την Εθνική Παλιγγενεσία που εορτάζονται φέτος, γινόμαστε μάρτυρες κάποιων ιδιαιτέρως καινοφανών απόψεων με χαρακτήρα σχεδόν εμμονικό και συχνά αντι-επιστημονικό, εκρηκτικό μείγμα εμπάθειας και ψεύδους, που σχετίζονται με την άοκνη προσπάθεια των γνωστών εθνομηδενιστικών κύκλων να αποδομήσουν το 1821 εν συνόλω, ιδίως μέσω της στοχοποίησης των πλέον εμβληματικών μορφών του Αγώνα, όπως του Κολοκοτρώνη, του Καραϊσκάκη, του Ανδρούτσου και του ιδίου του Καποδίστρια, απαξιώνοντας την τεράστια προσφορά και το έργο τους. Η επιτροπή «Ελλάδα 2021» πρωτοστάτησε σ΄ αυτήν την προσπάθεια, που αποδοκιμάστηκε όμως από τη συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού, για τον οποίο τέτοιες απόψεις παραμένουν σταθερά ξένες και εχθρικές.

Τους τελευταίους μήνες, όλοι όσοι ασχολούνται με την Επανάσταση του 1821, τα γεγονότα, τι αξιολογήσεις, τις κρίσεις και τα συμπεράσματα, γίνονται μάρτυρες μιας συστηματικής προσπάθειας αποδόμησης της προσωπικότητας του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη από την αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, κας Μαρίας Ευθυμίου, πρόσφατα  παραιτηθείσης  από  την «Ελλάδα 2021», που σε κάθε ομιλία της, δια ζώσης ή διαδικτυακά, επιτίθεται προσωπικά στον «Γέρο του Μοριά», θεωρώντας τον ως τον κατεξοχήν υπεύθυνο των εμφυλίων πολέμων της περιόδου Νοεμβρίου 1823 – Ιανουαρίου 1825 και φυσικά των δεινών και των συνεπειών που επέφεραν, αποδίδοντάς του απρεπείς χαρακτηρισμούς και αξιολογώντας εντελώς αρνητικά τη δράση του μέσα από ανιστόρητες κρίσεις που δεν εδράζονται σε πραγματικά δεδομένα. 

Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΟΛΟΥ ΣΤΟΝ ΠΑΤΡΑΪΚΟ ΚΟΛΠΟ (1825-1826). Η ναυτική κινητοποίηση για τη σωτηρία του Μεσολογγίου

  

του

ΧΡΟΝΗ ΒΑΡΣΟΥ

Φιλολόγου-Ιστορικού ερευνητή

Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Στρατιωτική Ιστορία (τεύχος 288, Αυγούστου 2021)

Πίνακας του Παναγιώτη Ζωγράφου

Η ναυτική διάσταση της πολιορκίας του Μεσολογγίου (15 Απριλίου 1825 - 12 Απριλίου 1826) ήταν εξίσου σημαντική με τις χερσαίες επιχειρήσεις έξω από τα τείχη του. Οι επανειλημμένες προσπάθειες του ελληνικού στόλου να το ανεφοδιάσει ήταν καθοριστικής σημασίας για την τύχη του, όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια. Η παρουσία ισχυρότατων τουρκο-αιγυπτιακών ναυτικών δυνάμεων στον ευρύτερο χώρο του Πατραϊκού κόλπου το απειλούσε με πλήρη αποκλεισμό από κάθε εξωτερική βοήθεια. Οι πολύμηνες συγκρούσεις των δύο αντιπάλων γύρω από τη λιμνοθάλασσα και τον ευρύτερο θαλάσσιο χώρο καθόρισαν τελικά τη μοίρα της ηρωικής πόλης.

Η μάχη της Πέτρας στις 12 Σεπτεμβρίου 1829: η στρατιωτική και διπλωματική σημασία της ελληνικής νίκης

 

Δημήτριος Υψηλάντης (1793-1832)

 Του Χρόνη Βάρσου

Φιλολόγου-ιστορικού ερευνητή

 Στις 12 Σεπτεμβρίου 1829 διεξήχθη η νικηφόρα μάχη στην Πέτρα της Βοιωτίας που σηματοδότησε τη λήξη του 9ετούς Αγώνα της Εθνικής Παλιγγενεσίας. Ένας Υψηλάντης (ο Αλέξανδρος) ξεκίνησε την Επανάσταση από τον Προύθο ποταμό και τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες στις 22 Φεβρουαρίου 1821 και ένας άλλος (ο Δημήτριος) σφράγιζε την επική αναμέτρηση 9 χρόνια μετά στη Βοιωτία.

Τον Αύγουστο του 1829 ο Ρωσο-Τουρκικός πόλεμος, που είχε ξεσπάσει στις 14/26 Απριλίου 1828, είχε φτάσει σε οριακό σημείο για τον σουλτάνο, με τα ρωσικά στρατεύματα του στρατηγού Δέιβιτς (Hans Graf von Diebitsch) να βρίσκονται έξω από την Αδριανούπολη. Στις 10/22 Αυγούστου η πόλη παραδόθηκε και ο δρόμος προέλασης προς την Κωνσταντινούπολη ήταν πλέον ανοιχτός. Παράλληλα στο ανατολικό μέτωπο του Καυκάσου ο ρωσικός στρατός υπό τον στρατηγό Ιβάν Πάσκεβιτς μετά την κατάληψη του Ερζερούμ τέλη Ιουνίου, έφτασε στις 2/14 Αυγούστου μέχρι την Αργυρούπολη του Πόντου, 50 χλμ νότια της Τραπεζούντας. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατέρρεε.

26 Αυγούστου 1821: η μάχη των Βασιλικών. Οι επαναστάτες συντρίβουν τη στρατιά του Μπεϋράν πασά στη Φθιώτιδα

 

Η μάχη των Βασιλικών (πίνακας του Παν. Ζωγράφου)

του Χρόνη Βάρσου

Φιλολόγου-Ιστορικού Ερευνητή

 Τον Αύγουστο του 1821 η ελληνική επανάσταση διήνυε τον έκτο της μήνα και ήδη το μοναδικό αυτό εγχείρημα στην Ευρώπη είχε υπερβεί τεράστιες δυσκολίες, αντιμετωπίζοντας έναν πανίσχυρο αντίπαλο στο στρατιωτικό πεδίο και μια εχθρική Ιερά Συμμαχία στο διπλωματικό. Στο πρώτο αυτό διάστημα είχε πετύχει σημαντικές νίκες σε τοπικό επίπεδο, απελευθερώνοντας σημαντικές πόλεις και πολιορκώντας παράλληλα ισχυρά κάστρα της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ιδίως στην Πελοπόννησο.

 Οι στρατιωτικές εξελίξεις της περιόδου Μαρτίου-Ιουλίου 1821

 Η επανάσταση είχε ήδη επεκταθεί και σε μεγάλο σταθμό σταθεροποιηθεί στα νησιά του Αιγαίου, τη Στερεά και τον Μοριά, ενώ συναντούσε ανυπέρβλητα προβλήματα στη Μολδοβλαχία λόγω του όγκου των σουλτανικών δυνάμεων που είχε περάσει τον Μάιο τον Δούναβη εισβάλλοντας στις Ηγεμονίες εναντίον του Αλεξάνδρου Υψηλάντη. Στο Αιγαίο ο ελληνικός επαναστατικός στόλος, κυρίαρχος σε όλο το θαλάσσιο θέατρο επιχειρήσεων, ήλεγχε αποτελεσματικά τις εξόδους της οθωμανικής αρμάδας. Στις 27 Μαΐου ο πυρπολητής Δ. Παπανικολής ανατίναξε το τεράστιο εχθρικό δίκροτο στην Ερεσσό, ενώ αρχές Ιουλίου ο ελληνικός στόλος απέτρεψε εχθρική απόβαση στη Σάμο και γενικά εμπόδιζε παντοιοτρόπως την πιθανότητα ναυτικών επιθέσεων στο κύριο μέτωπο της Πελοποννήσου. Εκεί σύμφωνα με το στρατηγικό σχέδιο του Θ. Κολοκοτρώνη πολιορκούνταν (από αρχές Απριλίου) στενά πλέον η Τρίπολη, ως το κέντρο της οθωμανικής άμυνας στον Μοριά, παράλληλα με την Πάτρα, το Ναύπλιο και τον Ακροκόρινθο. Η Καλαμάτα είχε απελευθερωθεί από τα τέλη Μαρτίου, η Μονεμβασιά έπεσε στις 23 Ιουλίου στα χέρια των επαναστατών και το Νιόκαστρο ακολούθησε στις 7 Αυγούστου.

Τα ελληνικά πυρπολικά στην Επανάσταση (1821-1829). Μια στατιστική αξιολόγηση της δράσης τους

 

του Χρόνη Βάρσου

Φιλολόγου-Ιστορικού ερευνητή

Η οθωμανική ναυτική δύναμη την οποία κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν στα 1821 οι Έλληνες ναυτικοί, δεν αποτελούσε πλέον το φόβητρο που ήταν για τους ευρωπαϊκούς στόλους τον 16ο αιώνα. Η ετοιμότητα και εκπαίδευση των πληρωμάτων είχε εξασθενήσει, εγκαταλειφθεί αλλά και σταδιακά εκχωρηθεί σε κρίσιμο βαθμό στους χριστιανούς ραγιάδες του Αιγαίου (Έλληνες μελλάχηδες των ναυτικών νησιών που στέλνονταν ετησίως να υπηρετήσουν στο στόλο). Ειδικά μετά την καταστροφή του σουλτανικού στόλου από το Ρωσσικό στον Τσεσμέ κατά τα Ορλωφικά στα 1770, η αυτοπεποίθηση για το «αήττητο» του οθωμανικού ναυτικού είχε χαθεί οριστικά. Εν τούτοις το τεράστιο μέγεθός του, η ισχύς των πολεμικών του σκαφών, οι αστείρευτοι πόροι για νέες ναυπηγήσεις και η ενίσχυσή του από τους έμπειρους στόλους των βορειο-αφρικανικών περιοχών (Αλγέρι, Τύνιδα, Τριπολίτιδα και Αίγυπτος) δεν άφηναν κανένα περιθώριο αμφισβήτησης για τον τελικό νικητή στην επικείμενη ναυτική αναμέτρηση. Ο Οθωμανικός στόλος αποτελούνταν στην αρχή της Επανάστασης σύμφωνα με διαφορές πηγές από 4 τρίκροτα, 13-17 δίκροτα, 16-18 φρεγάτες, 5-6 κορβέτες και δεκάδες μπρίκια.

Ο ελληνικός στόλος, στον πυρήνα του ουσιαστικά ένας πρώην εμπορικός, την τελευταία 50ετια (1774-1821) και μετά τη Ρωσο-τουρκική συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή (1774), είχε μεταβληθεί σε καθαρά πολεμικό, με την αύξηση της ναυτικής εκπαίδευσης, εμπειρίας και ετοιμότητας των πληρωμάτων του, τη βελτίωση των τακτικών μάχης αλλά και την ενίσχυσή του με ναυτικά πυροβόλα για την αντιμετώπιση των πειρατών της βόρειας Αφρικής. Ο πυρήνας της δύναμής του αποτελούνταν από τους ισχυρούς στόλους των τριών ναυτικών νησιών Ύδρας, Σπετσών και Ψαρών και δευτερευόντως της Κάσου, του Γαλαξιδίου και της Σάμου. Ο αριθμός των πλοίων του, που μπορούσαν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις των συγκρούσεων (μπρικο-γολέτες άνω των 180 tn με 12-18 πυροβόλα) ανερχόταν σύμφωνα με ποικίλες πηγές σε περίπου 200.

Το γεωπολιτικό τοπίο πριν από την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης

O Χρόνης Βάρσος, Φιλόλογος – Ιστορικός Ερευνητής, καλεσμένος στις 16/7/2020 στο ραδιόφωνο του Cognosco Team σε μια συζήτηση για "Το γεωπολιτικό τοπίο πριν από την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης".